Lawrence of Arabia

23.03.2010. 23:58

Istorijski ep bio je stub oslonac filmske industrije još od ere tihih filmova. Tokom godina, uhvatio se u koštac sa vremenom i očekivanjima publike. Gledaoci tokom 10-tih godina imali su rasistički The Birth of a Nation D.W. Griffitha, dok su gledaoci savremenog doba dobili stereotipni, ali vizuelno impresivni Pearl Harbor. U periodu između ova dva filma nalaze se neki od najboljih epova i, iako je nemoguće izdvojiti jedan koji bi se našao na prvom mestu najboljih, Lawrence of Arabia Davida Leana je svakako pretendent za to mesto. Razvijajući se od početka pa do kraja, sa vrhunskom glumom, izvanrednom kinematografijom i pričom bez trunke suviška, film pruža sve što jedan ep treba da pruži - pa i više od toga.

Lawrence of Arabia se bavi podvizima većih-od-života T.E. Lawrencea (Peter O'Toole), oficira Britanske vojske u službi na Bliskom Istoku tokom Prvog svetskog rata, koji je, prema jednom svedoku, "bio pesnik, učenjak i moćni ratnik". Radnja filma počinje 1935. godine, sa prologom koji prikazuje Lawrenceovu smrt u saobraćajnoj nesreći, posle koje sledi njegova sahrana. Vreme se zatim pomera više od 20 godina unazad, i selimo se u Kairo, gde se Lawrence sprema da krene u najveću avanturu u svom životu. Njegov komandujući oficir naređuje mu da uđe u pustinju i ostvari kontakt sa beduinom princom Feiselom (Alec Guiness), koji je saveznik Britanaca u borbi protiv Turaka. Ono što sledi nije samo pregled događaja kako je Lawrence postao krucijalna figura u arapskom revoltu protiv Turaka, već je i skoro-šekspirovski uspon i pad njegovog lika.

[TUBE]bSlq1CNQwEc[/TUBE]

Lawrence of Arabia prikazuje pet glavnih događaja: Lawrenceov prvobitni pohod na beduinsku teritoriju i njegov sastanak sa Feiselom i Sherifom Ali Ibn El Kharishom (Omar Sharif), prelazak preko pustinje Nefud i napad na Akabu, dospevanje u ruke Turaka i mučenje u Deri, vođstvo masakra u Tafasu, i pobedu u Damasku. Mi vidimo kako svaki od ovih događaja gradi Lawrenceovu reputaciju i formira njegov lik. Sve do zarobljeništva u Deri, on misli da je sposoban za sve - polubog u arapskoj odeći. Međutim, posle brutalnog ophođenja i degradacije, on postaje ogorčen, sumnjičav čovek, željan osvete. Dok učestvuje u masakru u Tafasu, on izdaje komandu, "Bez zatvorenika!", a kada je sve završeno, vidimo ga natopljenog krvlju. Čim osvaja Damask, on postaje suvišan, i odlazi za Englesku dok političari sređuju stvari.

Lawrence of Arabia bio je zvezda na ceremoniji dodele Oskara 1963. godine, osvojivši sedam od deset za koliko je bio nominovan: Najbolja režija, Najbolji film, Najbolja kinematografija u boji, Najbolja umetnička režija/dekoracija seta, Najbolji zvuk, Najbolja muzika i Najbolja montaža. Izgubio je u kategorijama za scenario i u dve kategorije za glumu - Najbolja muška glavna uloga (Peter O'Toole) i Najbolja sporedna muška uloga (Omar Sharif). Gledajući film, nije teško razumeti zbog čega je osvojio toliko nagrada, naročito kada se film gleda na velikom platnu. Lawrence of Arabia je svojstveno bioskopsko iskustvo. Smanjen na proporciju televizora, postaje svoja senka.

Rediteljska verzija traje nešto više od tri i po sata, i svaki momenat kao da je neophodan. Tempo je brz - postoji puno akcije i avanture koje se prepliću sa razvojem lika, ekspozicijom zapleta i veličanstvenim vizuelnim prikazima. Zbog toga, teško je poverovati da postoji bioskopska verzija iz koje je izbačeno više od 30 minuta materijala. Zapravo, većina ljudi koja je pogledala film tokom 60-tih i 70-tih godina nije uspevala da dobije celu sliku (iako je Lean bio uključen u montiranje verzije koja se prikazivala u bioskopima širom Amerike i tročasovne verzije koja je prikazivana na televiziji). Na sreću, krajem 80-tih godina, originalna verzija filma je restaurirana (u čemu su učestvovali David Lean i preživeli glumci).

Najizraženiji aspekt filma je način na koji proučava često kontradiktornu ličnost glavnog lika. Kao većina najboljih klasičnih "ratnih" filmova (kao što je Patton), i ovaj koristi bitke kao pozadinu za studiju lika. Scene bitki u Lawrence of Arabia su površne, sa malo prikazanih detalja. Ovo nam omogućava da se fokusiramo na individuu u epicentru oluje. Kada se prvi pur susrećemo s njim, Lawrence je čudak koji žarko želi da krene na misiju u pustinju (nazivajući to "zabavom"), dok se mnogi oko njega klone toga. Posle nekog vremena provedenog sa Arapima, kada ga upitaju zašto voli pustinju, on jednostavno odgovara: "Čista je." Film istražuje Lawrenceovo prijateljstvo sa Sherifom Alijem, i pokazuje kako su Arapi voljni da ga prihvate kao lidera, iako je bele puti. Ali Lawrenceova psiha preživljava ozbiljan udarac posle mučenja u rukama Turaka. U početku, on se nevoljno vraća u pustinju, ali, kada dobije naredbu, on se vraća gonjen novom željom za ubijanjem i osvetom. Njegova poslednja misija - osvajanje Damaska - pokazuje Lawrenceovu mračnu stranu.

Jedno pitanje na koje se direktno na obraća pažnja jeste Lawrenceova seksualnost. Naširoko smatran za homoseksualca, Lawrence je živeo u eri kada se gejevi nisu šepurili sklonostima ka istom polu. Na osnovu nekih nagoveštaja u scenariju, a naročito na osnovu nekih feminiziranih pokreta koje O'Toole prikazuje, jasno je da je namera da glavni lik u filmu bude homoseksualac. Međutim, da bi se ovo potvrdilo, potrebno je malo čitanje između redova. U 1962. godini, veliki film nije mogao da bude snimljen sa otvorenim gej protagonistom - čak i kad bi bio objavljen, bio bi promašaj na box office-u.

Iz istorijske perspektive, Lawrence of Arabia daje sebi za slobodu da se ne drži činjenica, kao što je to bio slučaj sa mnogim velikim epovima 40-tih, 50-tih i 60-tih godina. Normalno, ovaj aspekat ne bi trebalo uzeti u razmatranje, ali mnogi filmovi (naročito The Hurricane i A Beautiful Mind) su se u poslednje vreme našli na meti istoričara da se ne drže utvrđenim istorijskim podacima. Trebalo bi napomenuti da Lawrence of Arabia, iako zasnovan na memoarima T.E. Lawrencea "The Seven Pillars of Wisdom", ne pretenduje da bude dokumentarac i, kao takav, ne bi ga trebalo posmatrati po striktnim standardima verodostojnih činjenica. Ovo je avanturistički film i studija lika, a ne slikoviti prikaz istorijske knjige.

Za Petera O'Toolea, Lawrence je bio uloga karijere, i izgleda da joj je bio savršeno dorastao. Njegovi maniri ukazuju na skoro sve o njegovom liku - seksualnosti, periodu života, mestu u svetu. O'Toole nije bio prvi izbor za ulogu Lawrencea - ponuda je prvo stigla Marlonu Brandu koji nije mogao da je prihvati jer je snimato Mutiny on the Bounty, posle čega je uloga ponuđena Albertu Finneyju (koji je neočekivano odbio). Jedan od razloga zbog kojih je O'Toole tako efektivan jeste taj što je ušetao u ulogu bez ikakve prošlosti. U to vreme, on je bio relativno nepoznat pozorišni glumac, tako da je publika mogla odmah da ga prihvati kao Lawrencea.

Film je takođe prvo predstavljanje Omara Sharifa svetu, koji se priključio projektu tek pred kraj predprodukcije. Za Sharifa, koji je formirao posebnu saradnju sa Leanom (kasnije je glumio i u njegovom filmu Doctor Zhivago), ovo je bio početak duge i produktivne internacionalne karijere. Da bi uravnotežili nepoznate glavne glumce, tu su i brojna prepoznatljiva imena u sporednim ulogama. Pored Aleca Guinessa, Anthony Quinn glumi beduina Auda abu Tayija; Jack Hawkins je Lawrenceov nadređeni oficir, general Allenby; Jose Ferrer je turski oficir odgovoran za mučenje Lawrencea; a cenjeni Claude Rains glumi premazanog diplomatu Drydena. Značajno je napomenuti da u glavnoj glumačkoj ekipi nema žena.

Koliko god glumci bili važni, oni su često bačeni u zasenak od strane scenografije i načinom na koji su perfekcionista Lean i njegov kinematograf Freddie Young odlučili da je prikažu. Lawrence of Arabia je preplavljen veličanstvenim i nezaboravnim snimcima. Tu je poznata "scena fatamorgane", kada Ali prvi put prilazi Lawrenceu na konju, pojavljujući se na užarenom horizontu. Tu su snimci veličanstvenih dina sa jahačima kamila prikazanih kao siluete nasuprot neba. A tu su i snimci stena koje obično niko ne povezuje sa pustinjom. Dodajte ovim momentima grandioznu muziku Mauricea Jarrea, i Lawrence of Arabia ima moć da vas od njega podilaze žmarci.

Postoji jedna vizuelna osobenost u vezi načina na koji je Lawrence of Arabia sniman. Pošto nije bilo moguće snimati noćne scene noću, oni su koristili filtere za prigušivanje svetla za snimanje tih scena. Tako da, iako izgleda da je noć, jasno se vide senke kamila i konja. Danas, ove anomalije bi se digitalno uklonile kompjuterima (a opet, danas se filmovi mogu snimati i noću), ali njihovo postojanje u filmu daje određenu izvanzemaljsku crtu ovim scenama u kojima se pojavljuju "noćne senke".

Za Davida Leana, koji se uveliko smatra jednim od genija snimanja epskih filmova, Lawrence of Arabia predstavljao je najambiciozniji poduhvat u njegovoj plodnoj karijeri. Restauriran u svojoj punoj verziji 1989. godine, verzija koja je danas dostupna prikazuje priču onako kako je Lean želeo da bude viđena - pod uslovom da je gledalac u mogućnosti da je gleda na velikom platnu, a ne smanjenu na TV ekran. I iako je tačno da Lawrence of Arabia i dalje funkcioniše na malim ekranima, osakaćen je za jedan od najvažnijih faktora spektakla filma - "vau" faktor. A kada je i to prisutno, onda film postaje event - nešto u čemu će se čak i nestrpljivi gledaoci izgubiti.

[TUBE]IDF0at7sC0M&feature=related[/TUBE]

Ovo sigurno niste znali:
- Reditelj David Lean prvobitno je želeo Alberta Finneyja za glavnu ulogu. Katharine Hepburn je uticala na producenta Sama Spiegela da umesto njega unajme Petera O'Toolea.
- Posle donošenja odluke da unajme anonimnog glumca za ulogu Lawrencea, David Lean je organizovao probno snimanje za Alberta Finneyja pre premijere filma Saturday Night and Sunday Morning (1960), koji je lansirao Finneyja u zvezde. Veliko probno testiranje uključivalo je kostime, setove i glumce Ferdyja Maynea i Laurencea Paynea, trajalo je četiri dana i koštalo 100.000 funti. Osim Leana, na probnom snimanju su bili i kinematograf, pomoćnik reditelja, montažer, producent i ekspert arapske istorije. Jednoglasno je odlučeno da je probno snimanje prošlo odlično, i Finneyju je ponuđena uloga Lawrencea, međutim ovaj ju je odbio jer nije želeo da se obavezuje dugoročnim ugovorom koji bi morao da potpiše.
- Za rekonstrukciju i restauraciju filma 1989. godine, mnoge scene dijaloga su nedostajale. Peter O'Toole i ostali preživeli glavni glumci vratili su se i ponovo snimili dijaloge od pre više od 20 godina. Za glavne glumce koji su u međuvremenu umrli, unajmljeni su glumci koji su zvučali kao oni (za, recimo, Jacka Hawkinsa).
- Scena sa vozom snimljena je u Španiji.
- Skoro sva kretanja u filmu idu s leve na desnu stranu. David Lean je rekao da je to uradio da bi nagovestio da je film putovanje.
- Pravi T.E. Lawrence je jahao iz vojnog kampa Bovington do svoje kolibe u Klaud Hilu kada se desila tragična nesreća. Scene u kojima Lawrencea muče Turci su zapravo iz knjige "The Seven Pillars of Wisdom" koji je poslužio kao dodatni materijal. Zbog poniženja koje je pretrpeo, Lawrence je odbio da objavi "The Seven Pillars", svoje životno delo, i objavio je ekskluzivno za samo 120 ljudi. Tih 120 ljudi bilo je oduševljeno knjigom, tako da je knjiga objavljena posle Lawrenceove smrti.
- Za vreme snimanja filma, Peter O'Toole je zvao Omara Sharifa "Fred", govoreći da "se niko na svetu ne zove Omar Sharif. Tvoje ime mora biti Fred."
- Snimanje film je stopirano tri meseca u Španiji jer je scenarista Robert Bolt zaglavio u zatvoru zbog učešća u demonstraciji nuklearnog razoružanja. Pušten je tek kada ga je producent Sam Spiegel ubedio da potpiše ugovor o dobrom ponašanju.
- FIlm se nalazi na 18. mestu najboljih filmova svih vremena magazina Entertainment Weekly.
- Lik Jacksona Bentleyja zasnovan je na Lowellu Thomasu, novinaru i putopiscu iz stvarnog života, čiji su članci doveli Lawrencea u oko javnosti.
- Kralj Hussein iz Jordana stavio je filmskoj ekipi na raspolaganje čitavu brigadu svoje arapske legije, tako da su veći broj "vojnika" u filmu pravi vojnici. Hussein je često posećivao setove i postao je očaran mladom sekretaricom Britanije, Antoinette Gardiner, koja je postala njegova druga žena 1962. godine. Njihov najstariji sin, Abdullah II, postao je Kralj Jordana 1999. godine.
- Film se 2007. godine našao na 7. mestu liste Najboljih filmova svih vremena Američkog filmskog instituta.

Nominacije:
Best Actor in a Leading Role (Peter O'Toole), Best Actor in a Supporting Role (Omar Sharif), Best Writing, Screenplay Based on Material from Another Medium, 1963 Academy Awards, USA
Best Edited Feature Film, 1963 American Cinema Editors, USA
Best Foreign Actor (Anthony Quinn), 1963 BAFTA Awards
Best Motion Picture Actor - Drama (Peter O'Toole), Best Motion Picture Actor - Drama (Anthony Quinn), Most Promising Newcomer - Male (Peter O'Toole), 1963 Golden Globes, USA
Best Original Score from a Motion Picture or Television Show, 1964 Grammy Awards
Top Male Dramatic Performance (Peter O'Toole), Top Male Supporting Performance (Omar Sharif), Top Song (Maurice Jarre), 1963 Laurel Awards

Nagrade:
Best Art Direction-Set Decoration (Color), Best Cinematography (Color), Best Director, Best Film Editing, Best Music, Score - Substantially Original, Best Picture, Best Sound, 1963 Academy Awards, USA
Best British Actor (Peter O'Toole), Best British Film, Best British Screenplay, Best Film from any Source, 1963 BAFTA Awards
Best Cinematography Award, 1962 British Society of Cinematographers
Best Foreign Film, 1964 David di Donatello Awards
Outstanding Directorial Achievement in Motion Pictures, 1963 Directors Guild of America, USA
Best Cinematography - Color, Best Motion Picture - Drama, Best Motion Picture Director, Best Supporting Actor (Omar Sharif), Most Promising Newcomer - Male (Omar Sharif), 1963 Golden Globes, USA
Best Director - Foreign Film, 1964 Italian National Syndicate of Film Journalists
Best Foreign Language Film, 1964 Kinema Junpo Awards
Top Road Show, 1963 Laurel Awards
Best Director, 1962 National Board of Review, USA
National Film Registry, 1991 National Film Preservation Board, USA
PGA Hall of Fame - Motion Pictures, 2001 PGA Golden Laurel Awards
Best British Dramatic Screenplay, 1963 Writers' Guild of Great Britain